System fortyfikacji Szańce powstał pod koniec XVI wieku. Składa się z elementów fortyfikacji ciągnących się od Koniakowa, przez Hrčavę, Studeničné, Čierné, Svrčinovec do Mostów koło Jabłonkowa, które są również ich główną bazą. – Najstarsza wzmianka o tak zwanych Starych Szańcach, które dziś znajdują się na terytorium Słowacji we wsi Svrčinovec, pochodzi z 13 stycznia 1578 r. Nowe Szańce, czyli te główne, znajdujące się na obszarze Mostów koło Jabłonkowa, zostały wybudowane w 1621 r. – opowiada kierownik marketingu Centrum Informacji Turystycznej Fortyfikacji Szańce Petr Kolčárek.

Zasadnicze znaczenie dla powstania murów obronnych – Szańców – miała bitwa pod Mohaczem z 1526 r. – Był to także początek ekspansji Turków na Europę Środkową – dodaje Kolčárek.

Ważna przeprawa

Na początku na Szańcach służyli najemnicy rekrutowani w Neapolu we Włoszech, zastąpieni później przez tzw. „wybrańców”, którymi byli mężczyźni zamieszkujący głównie okoliczne wioski. W XVII wieku w Hrčawie i polskim Koniakowie wybudowano mniejsze szańce, które wraz z szańcami z Mostów koło Jabłonkowa tworzyły jedną jednostkę organizacyjną, a także były połączone liniami oparcia. – Ostatnia poważna przebudowa przebiegła w latach 1724–1729. Po 1848 r. fortyfikacje zostały zlikwidowane jako przestarzały system –  dodaje Kolčárek.

Obszar Szańców był ważny również w dalszej przeszłości. Przełęcz Jabłonkowska jest najniższym punktem grzebienia Beskidów, dlatego też było to miejsce najłatwiejszej przeprawy z północy na południe, przez które przepływały różne towary – w starożytności bursztyn czy miedź w średniowieczu. – Z tego można wywnioskować, że niektóre miejsca wartownicze na Przełęczy Jabłonkowskiej z pewnością istniały jeszcze przed stworzeniem systemu Szańców – mówi Petr Kolčárek.

Chociaż nie są znane żadne szczególne znaleziska historyczne z tego miejsca, dziś na obszarze Nowych Szańców można zaobserwować pozostałości obwałowania, które do teraz zachowały wyraźnie widoczną oryginalną formę fortyfikacji. – Obecnie trwa częściowa przebudowa fortyfikacji, aby zwiedający mogli bezpiecznie wejść do kolejnych miejsc w ich obszarze – ujawnia Kolčárek.

Nowe Centrum dla Zwiedzających

W fosie powstaje krótki szlak dydaktyczny, a gmina Mosty koło Jabłonkowa wybudowała przy wejściu do fortyfikacji interaktywne muzeum: Centrum dla Zwiedzających, w którym wszyscy zainteresowani nauczą się, jak działa armata, jak wygląda produkcja prochu, jak brzmiała muzyka z tej epoki, jak się buduje fortecę, ale także będą mogli zagrać w tematyczne gry elektroniczne lub spróbować sił w aktywnościach dotykowych. Centrum dla Zwiedzających miało zostać otwarte w drugiej połowie maja, ale z powodu sytuacji z koronawirusem data otwarcia jest teraz wielką niewiadomą. – Wyposażenie centrum i wybór elementów interaktywnych zostały zaprojektowane w celu wprowadzenia zwiedzającego w niezwykły, nowatorski i zabawny sposób w historię fortyfikacji Szańce oraz wyjaśnienia konieczności wybudowania fortyfikacji i ich znaczenia– mówi Kolčárek, który również przypomniał, że w 2021 r. minie 400 lat od zbudowania Dużych Szańców. – Z okazji tej rocznicy planujemy wielkie wydarzenie –  zdradził nam na koniec naszej rozmowy.

Autor : Petr Sobol