Z różnorodnych elementów krajobrazu geomorfolodzy są w stanie odczytać szczegóły jego historycznego rozwoju oraz czynniki, które miały odzwierciedlenie w jego przekształceniach. W czasach, gdy zmiany klimatyczne są podejmowane na dużą skalę, ich badania mogą dostarczyć nam ponadczasowych wniosków. Ciekawy rozdział dotyczący rozwoju trzeciego co do wysokości szczytu Beskidu Morawsko-Śląskiego napisali właśnie naukowcy z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu w Ostrawie. Dzięki unikalnemu połączeniu metod badawczych udało im się stworzyć ponad 250-letnią chronologię na obszarze Kněhyn.

- Wybraliśmy Knehinę nieprzypadkowo, ponieważ szczyci się ona oryginalnymi drzewostanami świerkowymi, które dają nam możliwość poszukiwania w ich drewnie „śladów” odległej przeszłości. Oprócz 228 serii słojów pracowaliśmy również z unikalnymi danymi meteorologicznymi, które opierają się na danych z pobliskich stacji meteorologicznych, a także zrekonstruowanych danych i zapisach historycznych z regionu Kněhyn. Nasze podejście było wyjątkowe głównie dlatego, że udało nam się skompilować najdłuższą jak dotąd serię ruchów osuwiskowych w Europie Środkowej, wykorzystując kombinację dwóch różnych typów sygnałów ze słojów drzew. Wyjątkowa jest najdłuższa na świecie interpolacja danych słojów drzew i danych meteorologicznych, która umożliwiła bardziej obiektywne spojrzenie na związek między ruchami zboczy a czynnikami wyzwalającymi. Myślę, że podobna kombinacja może przynieść nam w przyszłości bardzo ciekawe wnioski – wyjaśnia prof. Karel Šilhán, który m.in. potrafi odczytywać ryzyko osuwisk ze słojów drzew w imieniu zespołu badawczego Katedry Geografii Fizycznej i Geoekologia Wydziału Nauk OU.

Przy tworzeniu chronologii geomorfolodzy z PřF OU mogli polegać na współpracy klimatologów prof. Rudolfa Brázdila z Instytutu Geografii Uniwersytetu Masaryka i dr. Akademii Nauk Republiki Czeskiej), który dostarczył im cennych danych meteorologicznych i stał za ich szczegółową analizą. W badaniu opisują między innymi, że zmiany powierzchniowe na Kněhynie miały miejsce w przeszłości w czasach, gdy po dwóch-trzech latach ponadprzeciętnych opadów następował okres krótkotrwałych, kilkudniowych ekstremalnych opadów. Szybkie topnienie dużej ilości śniegu w miesiącach wiosennych miało również wpływ na przekształcenie obszaru Kněhyná po opadach.

- Nasze badania pozwoliły ujawnić długoterminowe zmiany w aktywności ruchów stoków kontrolowanych przez czynniki meteorologiczne. Zidentyfikowane powiązania mogą pomóc nakreślić przyszły rozwój terytorium, który jest jednym z kluczowych tematów do oceny zagrożeń naturalnych, zwłaszcza w okresie postępujących globalnych zmian klimatycznych – sugeruje prof. Karel Šilhán z Wydziału Nauk Ścisłych UO , zauważając, że np. w Szwajcarii podobne badania znalazły już zastosowanie w praktyce.

Zespół badawczy profesora Šilhána chce wykorzystać połączenie dwóch różnych chronologii dendrogeomorfologicznych w trwających badaniach na Czeskim Wyżynie Środkowej, gdzie chce zastosować je do tamtejszych starych buków.

autor: Richard Šipka