Dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii możemy dziś znacznie dokładniej monitorować nawet najmniejsze odchylenia w krajobrazie. Zdjęcia satelitarne i bardziej zaawansowane urządzenia pomiarowe pozwalają nam lepiej przewidywać i oceniać np. ryzyko osuwisk. Jednak jak pokazują badania zespołu naukowego składającego się z geografów z Wydziału Nauk Uniwersytetu Ostrawskiego (PřF OU) wraz z kolegami z Duńsko-Grenlandzkiej Służby Geologicznej i Polskiego Uniwersytetu Wrocławskiego, powierzchnia Ziemi jest zaskakująco mało zbadana w wielu częściach planety.

„Osuwiska od dawna kojarzono przede wszystkim z problemami występującymi na obszarach położonych na dużych wysokościach. Z naszych badań wynika jednak, że równie poważna, jeśli nie poważniejsza, sytuacja może wystąpić także w tzw. płaskorzeźbie tabelarycznej, którą tworzą góry stołowe, często tylko nieznacznie wznoszące się nad otaczający krajobraz. Chociaż wcześniej sądzono, że osuwiska na tych obszarach nie były tak rozległe, nasze badanie sugeruje, że na zboczach płaskowyżu znajdują się prawdopodobnie największe obszary osuwisk na świecie, zajmujące powierzchnię do tysięcy kilometrów kwadratowych. Tym samym Góry Stołowe to nie tylko atrakcyjne turystycznie miasta skalne i zabytki, ale także miejsca o znacznym ryzyku przyrodniczym, które do tej pory były raczej zaniedbywane” – wyjaśnia profesor Tomáš Pánek z Wydziału Artystycznego UJ w imieniu międzynarodowy zespół badawczy. Dodaje, że choć problematyką osuwisk zajmuje się od prawie dwóch dekad, to dopiero dzięki aktualnemu projektowi Agencji Grantowej Republiki Czeskiej (GAČR) zdał sobie sprawę z prawdziwego zasięgu osuwisk na górach stołowych i że to to zjawisko powtarzające się na całym świecie. Żadne badania naukowe nie zwróciły dotychczas uwagi na ten fakt.

Góry stołowe składają się z górnej warstwy poziomo ułożonych twardych skał, pod którymi często znajdują się bardziej miękkie i mniej stabilne warstwy, takie jak glina lub łupek. To właśnie te miękkie skały są kluczem do wystąpienia osuwisk. W celach badawczych profesor Pánek nawiązał współpracę z profesorem Piotrem Migoniem z Wrocławia, który jest prawdopodobnie największym na świecie znawcą płaskowyżów. Następnie udało mu się zaangażować także dr Kristiana Svenneviga z Kopenhagi, który prowadzi pionierskie badania nad osuwiskami na Grenlandii, gdzie dotychczas temu zagadnieniu poświęcano niewiele uwagi.

Na podstawie wyszukiwania dostępnych artykułów i podsumowania własnych, wieloletnich badań terenowych, podczas których analizowali próbki skał z ciał osuwiskowych i datowali wiele z nich, następnie zebrali dane z Patagonii, Azji Środkowej, Grenlandii, Kaukazu, Wyspy Brytyjskie i inne zakątki naszej planety. Z ich artykułu w prestiżowym czasopiśmie >Nature Reviews Earth & Environment wynika, że ​​procesy związane z rozwojem brzeżnych zboczy płaskowyżów mogą być bardzo zróżnicowane. Oprócz stopniowych i powolnych ruchów mogą towarzyszyć im nagłe katastrofy, takie jak gigantyczne lawiny skalne prowadzące na przykład do katastrofalnych fal tsunami w nadmorskich krajobrazach.

„Paradoksalnie największe osuwiska w Górach Stołowych występują na obszarach pustynnych, na przykład we wschodniej Patagonii czy na Saharze. Musimy zadać sobie pytanie, czy powstały one w okresach większej wilgotności w przeszłości geologicznej, czy też podczas krótkotrwałych, ekstremalnych opadów, które mogą nadal występować dzisiaj. Być może nie są one tak zjawiskiem kopalnym, jak zakładaliśmy. Ważną częścią naszej historii jest dotychczas niedoszacowany zasięg osuwisk w górach stołowych w regionach arktycznych. Przykładowo na Grenlandii odnotowano kilkukilometrowe osuwiska, które spowodowane zostały topnieniem trwale zamarzniętej gleby – wiecznej zmarzliny. Uważamy, że nawet w kontekście zmian klimatycznych ryzyko osuwisk może wzrosnąć jeszcze bardziej. Wierzymy, że bardziej systematyczne mapowanie i monitorowanie tych zjawisk oraz dalsze badania pomogą nam lepiej zrozumieć i przewidzieć przyszłe osuwiska, chroniąc w ten sposób życie ludzkie i mienie” – podsumowuje profesor Pánek.

Według zespołu naukowego istnieje ogromny potencjał w wykorzystaniu coraz bardziej wyrafinowanych cyfrowych modeli terenu o wysokiej rozdzielczości, które zapewniają poziom szczegółowości, z którym badacze jeszcze nie pracowali.

źródło: Uniwersytet Ostrawski