Zmiany w strukturze rodzin, mniej czasu spędzanego z dziećmi oraz skupienie się na zaspokojeniu potrzeb materialnych dzieci kosztem potrzeb emocjonalnych sprawiają, że rodzicielstwo staje się coraz mniej satysfakcjonujące. Rodzice szukają więc rozwiązań i porad w Internecie lub programach telewizyjnych, ale te często oferują sprzeczne opinie na temat wychowywania dzieci. W rezultacie pojawia się coraz większa niepewność co do zachowań, które definiują dobre rodzicielstwo. Pomimo wielu badań na temat postaw i zachowań rodzicielskich oraz ich znaczenia dla rozwoju dzieci, nadal brakuje analiz indywidualnych czynników wspierających pozytywne rodzicielstwo. Niedostatecznie zbadana jest wciąż rola empatii i wdzięczności rodziców w kształtowaniu ich postaw rodzicielskich, które mają ogromne znaczenie dla rozwoju psychicznego dzieci.

Empatia rodzicielska to wrażliwość na dzieci, ich emocje i potrzeby oraz zdolność do odpowiedniej reakcji. Z kolei wdzięczność można postrzegać jako postawę życiową opartą na dostrzeganiu i docenianiu pozytywnych aspektów życia. To docenianie może odnosić się do innych ludzi, rzeczy lub sytuacji wokół nas.

Dr Agnieszka Lasota z Instytutu Pedagogiki UJ przeprowadziła badanie wśród 712 rodziców polskich dzieci w wieku od 6 miesięcy do 12 lat, w którym poszukiwała odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób empatia i wdzięczność rodziców wiążą się z postawami rodzicielskimi zarówno tymi pozytywnymi jak i negatywnymi. Poziom empatii, wdzięczności i rodzaje przejawianych zachowań rodzicielskich badano za pomocą wystandaryzowanych narzędzi. Wyniki opublikowano w czasopiśmie „Family Forum”.

- Uzyskane wyniki sugerują, że intensywność określonych zachowań rodzicielskich wobec dzieci może wiązać się z poziomem empatii i wdzięczności doświadczanych przez rodziców. Opiekunowie, którzy są empatyczni i wdzięczni, częściej okazują ciepło emocjonalne, pozytywne podejście do demokratycznego wychowania oraz wspierają niezależność swoich dzieci. Rzadziej zaś wykazują negatywne postawy, takie jak nadmierną pobłażliwość czy surową dyscyplinę skupioną na systemie kar - opisuje dr Agnieszka Lasota.

Z badania wynika, że praktykowanie wdzięczności, szczególnie docenianie prostych przyjemności, ma największe znaczenie dla wzmacniania pozytywnych zachowań rodzicielskich. Ogólny wynik wdzięczności jest również pozytywnie związany z wiekiem rodzica, co oznacza, że starsi rodzice mają tendencję do bycia bardziej wdzięcznymi. Afektywna empatia, czyli zdolność do współodczuwania, jest najsilniej związana z okazywaniem ciepła emocjonalnego, a następnie z postawą demokratyczną. Z kolei osobiste cierpienie odczuwane przez rodzica osłabia wszystkie pozytywne wymiary postaw rodzicielskich.

- Zarówno rodziców stosujących surową, jak i pobłażliwą postawę w wychowaniu dzieci cechuje niski poziom empatii. Rodzice ci mają trudności z przyjęciem perspektywy innej osoby, a także nie potrafią radzić sobie z osobistym lękiem i dyskomfortem w odpowiedzi na cierpienie innych - dodaje autorka badania.

Ponadto wyniki potwierdzają, że wiek dziecka istotnie determinuje zachowania rodzicielskie. Rodzice młodszych dzieci wydają się być bardziej skłonni do częstszego stosowania postaw permisywnych lub nadmiernie ochraniających, podczas gdy rodzice starszych dzieci częściej stosują dyscyplinę opierającą się na karach. Wiek dziecka jest też związany z emocjonalnym ciepłem rodzica. Im dziecko młodsze, tym więcej ciepła emocjonalnego można dostrzec w postawach jego rodziców.

- Zdolność do doświadczania i wyrażania empatii i wdzięczności zaczyna się w dzieciństwie, ale trwa przez całe życie. Doświadczenie tych stanów emocjonalnych przez rodziców nie tylko wspiera rozwój empatii i wdzięczności u ich dzieci, ale także przyczynia się do zdrowszego i lepszego rodzicielstwa. Dlatego rodzice mogą wzmacniać rozwój empatii poprzez współodczuwanie, troskę o drugiego człowieka oraz praktykować wdzięczność w codziennym życiu - podsumowuje dr Agnieszka Lasota, której artykuł "Toward positive parenting: Exploring the relationship between empathy and gratitude and parental attitudes" ukazał się na łamach czasopisma "Family Forum".

Tekst: Ewelina Krajczyńska-Wujec / Nauka w Polsce, Łukasz Wspaniały

źródło: uj.edu.pl