Jednak diabeł tkwi oczywiście w szczegółach, a tymi są parametry, jakie będzie musiał spełniać węgiel. Normy jakości tego paliwa zostały określone na takich poziomach, które nie wpłyną na zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza, a wyłącznie usankcjonują obecnie istniejącą sytuację. Nadal będzie można kupić węgiel o bardzo dużej zawartości popiołu, siarki i wilgotności, za to o niskiej kaloryczności. Przykładowo, pod nazwą „miał” będzie można sprzedawać produkt, w którym 60% będą stanowić popiół, woda i siarka (z uwzględnieniem odchyleń, które rozporządzenie dopuszcza). W przypadku tzw. „ekogroszku” wystarczy, jeśli tylko 2/3 będzie faktycznie paliwem. Wyobraźmy sobie, że pod nazwą „benzyna” sprzedawany jest płyn, w którym woda stanowi ¼ objętości – na sprzedawcach takiego paliwa nie zostawiono by suchej nitki. Tymczasem w przypadku węgla propozycje standardów jakości, które zgłosił Polski Alarm Smogowy (PAS) oraz część lokalnych samorządów, zostały potraktowane jak zamach na polską branżę wydobywczą i sprzedawców węgla.

Rozporządzenie, o ile nie uwzględni postulatów alarmów smogowych, nie posłuży ani ochronie zdrowia Polaków, ani ich praw jako konsumentów, bo pozwoli na sprzedaż paliw stałych:

-        o bardzo wysokiej zawartości popiołu. Dopuszcza ono sprzedaż miału o zawartości popiołu równej nawet 31%. Oznacza to, że ponad 300 kg w każdej tonie spalanego węgla to bezużyteczny odpad. Tymczasem to popiół ma decydujące znaczenie dla katastrofalnych stężeń pyłu zawieszonego w każdym sezonie grzewczym w Polsce.

-        o bardzo wysokiej zawartości siarki – nawet 2,1%. Ciepłownictwo, ze względu na obowiązujące wymagania emisyjne, nie kupuje węgla o zawartości siarki większej niż 0,6%. Tymczasem proponuje się rozwiązanie w którym zasiarczony węgiel ma być kupowany i spalany w gospodarstwach domowych, gdzie brak możliwości odsiarczania spalin.

-        o bardzo wysokiej zawartości wilgoci. Dozwolona ma być sprzedaż miału o zawartości wilgoci równej nawet 27%. Tak liberalne wymagania pozwolą na kontynuowanie praktyki polewania węgla w sprzedaży detalicznej celem zwiększenia jego masy, nie wspominając o kosztach dla konsumentów dotyczących obniżenia sprawności i trwałości instalacji, w których spala się wilgotne paliwo.

-        o bardzo niskiej kaloryczności – nawet 17 MJ/kg. Dla porównania – węgiel oferowany przez jedynego czeskiego producenta dedykowany gospodarstwom domowym ma średnią wartość opałową na poziomie 31-32 MJ/kg. Tymczasem polskim konsumentom proponuje się tzw. ekogroszek o kaloryczności mniejszej o 25%.

Polski Alarm Smogowy przedstawił propozycje dotyczące powyższych norm, które dają nadzieję na poprawę jakości powietrza:

-        zawartość popiołu nie większa niż 6% w przypadku paliwa dedykowanego do kotłów 5 klasy/ekodesign oraz 10% w przypadku pozostałych paliw,

-        obniżenie maksymalnej zawartości siarki do poziomu 0,8%,

-        dopuszczalna zawartość wilgoci nie przekraczająca 12%,

-        kaloryczność nie mniejsza niż 30 MJ/kg w przypadku paliwa dedykowanego do kotłów 5 klasy/ekodesign oraz 25 MJ/kg w przypadku pozostałych paliw.

Poza tym PAS wnioskował o usunięcie miału z rozporządzenia jako paliwa możliwego do stosowania w gospodarstwach domowych oraz odejście od przedrostka „eko” w przypadku drobnego węgla (groszku). Zamiast tego potrzebne jest określenie wymagań dotyczących paliwa dedykowanego do kotłów 5 klasy/ekodesign. Parametry węgla proponowane przez Ministerstwo Energii nie pozwolą na dotrzymanie standardów emisyjnych takich urządzeń. To oznacza, że pieniądze publiczne przeznaczane na dofinansowanie ich zakupu będą marnowane, gdyż sam kocioł 5 klasy bez paliwa odpowiedniej jakości nie gwarantuje niskiej emisji zanieczyszczeń.

Sposób prowadzenia  konsultacji – tylko 7 dni w ciągu długiego sierpniowego weekendu – wskazuje na chęć ograniczenia debaty nad rozporządzeniem i szybkim zamknięciem tematu przez ministerstwo. Dopiero interwencja pełnomocnika rządu ds. programu Czyste Powietrze spowodowała wydłużenie konsultacji. Pokazuje to jednak, że w rządzie opinie nie są jednoznaczne, a sam minister niekoniecznie działał za zgodą premiera.

W każdym razie, priorytety Ministra Energii są jasne. Mając do wyboru interes producentów i  sprzedawców węgla lub  czyste powietrze i zdrowie Polaków jednoznacznie opowiada się po stronie branży górniczej. Minister nie zamierza zrobić krzywdy kopalniom i proponuje utrzymanie status quo. Przedstawione przez niego rozporządzenie zabezpieczy interesy wąskiej grupy 27 producentów i 13 tys. sprzedawców paliw stałych kosztem najsłabszych uczestników rynku, czyli 5,7 mln gospodarstw domowych w Polsce korzystających z węgla. Indywidualni odbiorcy mają być skazani na węgiel marnej jakości, na który brak popytu wśród dużych odbiorców typu energetyka i ciepłownictwo.

Na razie brak informacji o wynikach konsultacji. Warto jednak pamiętać, że 21 października w Polsce odbędą się wybory samorządowe. O ile do tego czasu rozporządzenie zostanie przyjęte, będzie można wnioskować o podejściu rządzących do tematu czystego powietrza. Uwzględnienie postulatów alarmów smogowych oznaczać będzie uznanie ludzi domagających się czystego powietrza za poważną siłę zdolną wyrazić swoje niezadowolenie przy urnach. Natomiast jeżeli konsultacje niczego nie zmienią będzie to dowodem, że dalej tkwimy w czasach, w których nie zadziera się z branżą górniczą.

autor: Janusz Piechoczek i Emil Nagalewskie, Koordynatorzy projektu "Wyjście smoga", Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych CRIS, Rybnik